Vruchten plukken van duurzaamheid

Het verhaal begint in 1976, wanneer François Maes vanuit een kruidenierswinkel in Gooreind een opportuniteit ziet in vers overzees fruit en onder de naam MAGO Fruit Californische aardbeien begint te importeren.
Zoon Koen Maes, business development manager en verantwoordelijk voor marketing, innovatie en duurzaamheid bij Special Fruit, doet het verhaal: “Mijn vader beleverde de bakkerijen met Californische aardbeien, stond jarenlang op groothandelsmarkten, legde allerlei contacten en bouwde op die manier de zaak verder uit. Later vervoegde zijn broer Patrick hem en samen hebben ze in 1990 Special Fruit nv opgericht. In 1999 trok mijn oudste broer Ben naar Spanje en richtte daar Special Fruit Spanje op met de focus op bessen: aardbeien, blauwe bessen, frambozen, bramen en rode bessen. Mijn broer Tom is dan weer key account manager en verantwoordelijk voor de verkoop in Noorwegen, Denemarken en Finland.”
 
Via ooms, tantes, nichten en neven werken er zo twaalf à dertien familieleden bij Special Fruit, dat 160 fte’s (full time equivalents) van ongeveer dertien verschillende nationaliteiten tewerkstelt.
Koen Maes: “Binnen de drie pijlers van de duurzaamheid (nvdr. Planet, Profit, People) richten wij ons vooral op de People-pijler. En dat begint bij de eigen familie. We hebben een familiecharter getekend over deugdelijk bestuur, waarin wij ons engageren om de medewerkers-familieleden op gelijke voet te behandelen. Corporate Governance is een belangrijk onderdeel van duurzaamheid, zeker als het om familie gaat. We komen vier keer per jaar officieel samen en bespreken er de langetermijnopportuniteiten en -uitdagingen. Dat alles onder begeleiding van een externe voorzitter/notulist.
De People-pijler bij Special Fruit draait om respectvol omgaan met elkaar. Dat begint op de werkvloer en willen wij op alle echelons doortrekken, tot bij onze leverancier in Zuid-Amerika.”

​Niche: alles waar onze klant hoofdpijn van krijgt

Special Fruit richt zich op drie productgroepen: bessen, exotisch fruit (met daarbinnen het ready-to-eat-assortiment) en exotische groenten.
K. Maes: “De bessen vormen onze grootste groep. Daarnaast focussen wij binnen het exotisch fruit sterk op het ready-to-eat-assortiment en meer bepaald op de mango, avocado en papaja. We bewaren die vruchten in een cel en laten ze verder rijpen zodat de consument ze onmiddellijk na aankoop kan consumeren. Onze core business bestaat in die groenten en fruit waar bijvoorbeeld een supermarkt hoofdpijn van krijgt. Niet de grote volumes zoals appels, bananen, peren, kiwi’s, meloenen, tomaten, paprika’s, sla, selder, komkommers …, maar groenten en fruit die in kleinere hoeveelheden worden aangeboden, waar de opvolging van de koude keten zeer belangrijk is en die nog een bijkomende verpakking nodig hebben.”
 
Special Fruit realiseert een omzet van 145 miljoen euro op jaarbasis, waarvan het overgrote deel (80%) wordt gegenereerd uit de verkoop aan vijftig Europese retailers. Daarnaast levert de onderneming nog aan de groothandel (10%), foodservice bedrijven (lees: toeleveranciers van de horeca – 5%) en verwerkers van bijvoorbeeld fruitsla, fruit- en groentesappen (5%). Het assortiment is afkomstig uit Europa, Afrika, Azië, Latijns-Amerika en Midden-Amerika.

Verticale integratie en verpakking

“In wezen zijn wij een handelsmaatschappij, maar sinds enkele jaren hebben wij ons op het vlak van bessen meer verticaal geïntegreerd van productie tot en met verpakte eindaflevering”, vervolgt Koen Maes. “Het was een logische stap: je ziet steeds meer consolidatie richting productie en richting retail, zodat de ketens korter worden en je als tussenpersoon een nieuwe toegevoegde waarde moet kunnen bieden. Of verticaal integreren, zoals wij met onze bessen hebben gedaan. Die verticale integratie concentreert zich in Spanje en Portugal omdat we daar al jaren een sterke positie hebben en omdat het Zuid-Europese klimaat dat van de overzeese gebieden het sterkst benadert. Door ons daar toe te leggen op het telen van aardbeien, frambozen, bosbessen e.d., zijn we iets minder afhankelijk van onze import buiten Europa en kunnen we dichter bij de afnemer het jaar rond ons bessenassortiment op een kwaliteitsvolle manier aanbieden. Daarnaast hebben we natuurlijk ook onze eigen kwekers in België en Nederland waardoor we de Europese consument het hele jaar een gezond assortiment kunnen aanbieden.”
 
Special Fruit heeft zo’n 85 à 90 verschillende producten in zijn assortiment en levert in 27 Europese landen aan zo’n 200 klanten. Dat betekent een heleboel verschillende verpakkingen waarmee ze flexibel moeten kunnen omgaan. “We hebben zo’n 5.000 SKU’s om tegemoet te komen aan de verschillende consumptiepatronen, cultuurverschillen, retailers die zich willen profileren met een private label … In de mate van het mogelijke verpakken we zoveel mogelijk aan de bron, op voorwaarde dat het de kwaliteit, flexibiliteit en duurzaamheid niet in het gedrang brengt”, betoogt Koen Maes.
 
En daar is het woord gevallen: duurzaamheid. “Onze kernactiviteit vereist dat wij ervoor zorgen dat de producten hun kwaliteit behouden (lees: de koude keten onder controle houden) en dat wij zeer flexibel inspelen op de marktvereisten. Leveren aan de Europese markt betekent dus dat wij hoofdzakelijk voor het wegvervoer kiezen.”

​Duurzame aanvoer van overzeese producten

K. Maes: “Kwaliteit en flexibiliteit blijven onze eerste vereisten. Als je de producten niet kunt leveren aan een bepaalde kwaliteit, in een bepaalde hoeveelheid en tegen een bepaalde tijd, zal je de klant niet kunnen overtuigen met enkel het duurzaamheidsargument.”
 
Eind 2014 stapte Special Fruit in het Lean & Green-programma van het VIL en engageerde zich daarmee om binnen een periode van vijf jaar de CO2-uitstoot van zijn logistieke activiteiten met 20% te verminderen. Concreet houdt dat in dat enerzijds de luchtvrachtcomponent onder de loep wordt gehouden en waar mogelijk vervangen wordt door zeevracht en anderzijds een gecontroleerde koude keten wordt geoptimaliseerd.
 
“Dat is al mogelijk voor mango’s en avocado’s”, vertelt Koen Maes. “We hebben rijpingskamers geïnstalleerd waardoor deze vruchten in Zuid-Amerika vroeger kunnen worden geplukt, zodat ze minder tijdskritisch zijn en dus niet meer moeten worden gevlogen. Dat hebben we ook kunnen realiseren voor blauwe bessen en granaatappels. We hebben een zeer sterke kennis opgebouwd inzake modified en controlled atmosphere. We kunnen een container instellen met de juiste temperatuur en het juiste CO2-gehalte om ervoor te zorgen dat het product minder ademt, niet verder rijpt en dus in een perfecte staat aankomt.”
 
Een andere manier om de luchtvrachtoptie uit te schakelen, is werken met een producent dichter bij huis en daar gaat Special Fruit geregeld naar op zoek. Daarbij wordt gekeken richting West-Afrika en Zuid-Europa.
K. Maes: “Zoals gezegd, verloopt de distributie naar de Europese klant voorlopig nog via het wegvervoer. Spoor- en binnenvaart zitten nog niet in het vizier omdat we ons momenteel op het logistieke vlak focussen op de duurzame aanvoer van de producten. Maar dat neemt niet weg dat we de Europese ontwikkelingen inzake milieuvriendelijk vervoer op de voet volgen.”

​Planet: ja, maar zeker ook People

Special Fruit is lid van het Business Social Compliance Initiative (BSCI). Daarmee helpen ze de werkomstandigheden en -standaarden te verbeteren en steunen ze de arbeidsrechten overal waar zij actief zijn. Ze gebruiken de BSCI-methodologie om leveranciers te screenen en verbinden zich in veelvoudige allianties met organisaties en internationale groepen die op vergelijkbare wijze denken en opereren.
 
Daarnaast heeft de onderneming in 2012 het IDH-convenant ondertekend (Initiatief Duurzame Handel) en engageert ze zich op die manier om tegen 2020 alle import van groenten en fruit vanuit Afrika, Zuid-Amerika en Azië voor 100% duurzaam te maken.
K. Maes: “Duurzaamheid in de IDH-optiek betekent: sociale werkomstandigheden en milieu. Wij zijn tien jaar geleden als pionier in onze sector begonnen met het sociale luik af te dekken, nog voor er van een IDH-convenant sprake was. Wij auditeren alle werkomstandigheden van onze overzeese leveranciers met externe auditbureaus ter plaatse. Er wordt gekeken naar arbeidsomstandigheden, verloning, kinderarbeid … Al onze leveranciers moeten daaraan voldoen. Verder zijn er nog de ad hoc projectvoorstellen met klanten en leveranciers om de keten te duurzamer te maken. Zo hebben we een traject achter de rug om met kleine boeren in Tanzania en Kenia passievruchten te kweken waardoor ze hun inkomsten kunnen verhogen en hun keten verduurzamen.”

​Milieubezorgdheid groeit

Op het vlak van milieu gaat de eerste aandacht van Special Fruit naar de voedselveiligheid. “Wij eisen van onze leveranciers een strikte naleving van internationale voedselveiligheidsstandaarden, met de Europese regelgeving als het absolute minimum. Ons kwaliteitsbeheerssysteem is Global GAP-gecertificeerd en voldoet aan de strikte eisen van onder meer het British Retail Consortium en de International Food Standard. Het gaat daarbij om ‘best agricultural practices’, hoe je op landbouwgebied aan de voedselveiligheid kunt voldoen, maar ook hoe bepaalde zaken op milieuvlak kunnen worden geoptimaliseerd. Denk hierbij aan efficiënt waterverbruik en efficiënt bodemgebruik.”
 
Vooral het waterverbruik is een hot issue. Denk aan de hoeveelheden water die worden verbruikt voor de aspergeteelt of de groei van avocado’s.
K. Maes: “We kijken er sterk op toe hoe de leverancier met zijn waterverbruik omgaat.  Gebruikt hij het op een efficiënte manier? Welk water gebruikt hij, grondwater, regenwater, bronwater? Dat zal meer onze focus worden voor de eerstvolgende twee jaar.”

​Duurzame verpakking

Ook qua verpakking werkt Special Fruit mee aan een duurzame logistieke keten. Niet zozeer via recycleerbare of biologisch afbreekbare verpakkingsmiddelen, maar door een verpakking te gebruiken die ervoor zorgt dat de producten niet hoeven worden weggegooid (de shelf life verlengen) én door de noodzaak van het verpakken te onderzoeken.
Het verlengen van de shelf life kan bijvoorbeeld door een topseal-verpakking of een gemodifieerde atmosferische verpakking waardoor het product kan ademen. Dat zal ervoor zorgen dat in de winkel minder producten moeten worden weggegooid en de consument het product nog enkele dagen in zijn koelkast kan bewaren. Een topseal-verpakking heeft bovendien als voordeel dat je minder verpakking hoeft te gebruiken (een deksel is niet meer nodig) én dat daardoor meer getransporteerd worden kan omdat het weinig ruimte inneemt. Bovendien is het hygiënischer: klanten komen niet meer met hun handen aan de producten om bijvoorbeeld een vruchtje te proeven of er eentje uit te halen dat er niet zo appetijtelijk uitziet. 
In Engeland is topseal-verpakking niet meer weg te denken uit het winkelbeeld omdat de overheid er heeft ingezet op minder verpakking in de voedingsindustrie.
 
Focus twee is minder gebruik van verpakking. “Nu liggen bijvoorbeeld de mango’s in een schaaltje in het winkelrek”, illustreert Koen Maes. “Wij onderzoeken of het een optie is dat schaaltje te vervangen door een flowpack. Ziet de mango er dan nog even vers en kwaliteitsvol uit? Brengt dat zijn shelf life niet in het gedrang?”
In de nabije toekomst zal Special Fruit zich ook op een derde aspect richten, namelijk duurzaam verpakkingsmateriaal. Qua biologisch afbreekbare verpakkingen moet er nog aan het aanbod en aan de doorzichtigheid van de verpakking worden gewerkt. “Nu kan de klant het product niet altijd zien en in onze niche is dat wel heel belangrijk”, weet Koen Maes

​Duurzaamheid in eigen huis

Ook in eigen huis is het duurzaamheid troef, zowel wat het milieu als de mens aangaat. Overal hangt ledverlichting en de temperatuur wordt geregeld met een duurzaam, gesloten verwarmingscircuit waardoor koude wordt gebruikt om te verwarmen, een beetje zoals het ijskastprincipe.
Maar bovenal is ook hier het People-segment nadrukkelijk aanwezig.
Koen Maes: “Wij werken in een dynamische sector waar veel geëist wordt van de mensen. Het is dan ook onze betrachting het werk voor hen zo aangenaam mogelijk te maken. Onlangs zijn we gestart met een pilootproject waarbij bepaalde afdelingen flexibeler kunnen werken, wat binnen onze sector toch ambitieus is. Ook voorzien we ’s middags altijd gratis fruit en groenten. Het personeelsverloop ligt hier heel laag, wat bewijst dat de mensen onze aanpak appreciëren.”

​Claimcontainers terugdringen

Een ander aandachtspunt dat zijn impact op de duurzaamheid heeft, is het terugdringen van de claimcontainers door de koude keten volledig te optimaliseren. Daardoor kan Special Fruit het niet-verkoopbare aandeel producten tot 1 à 2% terugdringen. Maar ook deze reststroom is geen afval, aangezien de onderneming ervoor zorgt dat deze producten verwerkt worden in de veevoederindustrie of als grondstof voor biomassa.
K. Maes: “Samengevat zou je kunnen stellen dat onze duurzaamheidsgedachte erop neerkomt dat we beginnen bij de bron: onze eigen productie én de fruit- en groenteteler. We zien erop toe dat hij op een sociaal en milieuverantwoordelijke manier de producten teelt. Vervolgens zorgen wij ervoor dat de koude keten perfect wordt opgevolgd, waardoor de producten hier in een goede staat aankomen en bewaard worden. Dankzij een optimale verpakking herleiden we de mogelijke afvalstroom tot een minimum, waarbij we producten van een lagere kwaliteit aan de verwerkende industrie verkopen en de afval in een reststroom verwerken.” 

​Licence to supply

Koen Maes is sterk gedreven door de duurzaamheidsgedachte, maar er moet wel een businessmodel achter zitten. “Is het eigenlijk wel juist dat een consument meer moet betalen voor producten die op een duurzame manier zijn gemaakt? Is duurzaamheid niet een licence to supply, wat een consument mag eisen van zijn leverancier? Ik wil op een pragmatische manier aan duurzaamheid werken en tegelijkertijd de eisen van mijn klanten niet uit het oog verliezen. Consumenten worden getriggerd door interessante promo’s, gezondheidstendensen, convenience, consumptiepatronen … Duurzaamheid is daar slechts een onderdeel van.”

Kader: ​Special Fruit in een notendop

Jaarlijkse omzet: 145 miljoen euro;
80 à 90 producten;
Bessengamma: 55%;
Exotisch fruit (inclusief ready-to-eat): 30%;
Speciale groenten: 15%;
Aanwezig in 27 Europese landen;
50 Europese retailers;
200 klanten